DEVAM: 5- SAN'ATLAR(A
AİT GELEN HADİSLER) BABI
حدّثنا
مُحَمَّدُ
بْنُ رُمْحٍ.
حدّثنا اللَّيْثُ
بْنُ سَعْدٍ
عَنْ نَافِعٍ
عَنْ الْقَاسِمِ
بْنِ
مُحَمَّدٍ،
عَنْ
عَائِشَةَ؛
أَنَّ
رَسُولُ
اللّهِ صلى اللّهِ
عليه وسلم
قَالَ:
-
((إِنَّ
أَصْحَابَ
الصُّوَرِ
يُعَذَّبُونَ
يَوْمَ
الْقِيَامَةِ.
يُقَالُ لَهُمْ
أَحْيُوا
مُحَمَّدَ
خَلَقْتُمْ))
Aişe (r.anha)'dan
rivayet edildiğine göre şöyle demiştir: Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem) buyurmuştur: Resimler yapanlar kıyamet günü muhakkak azab olunurlar. (O
gün) Bu kimselere: «Resimlerini yaptığınız (canlıları) diriltiniz. denilir.»
Diğer tahric:
Bu hadisi Buhari ve Müslim de rivayet etmişlerdir.
AÇIKLAMA: Hadiste geçen Suret kelimesi umumidir. Yani
gölgeli olan heykel gibi şekiller olsun, gölgesiz olan fotoğraf gibi resimler
olsun, hepsinin hükmü aynıdır. Alimler buradaki yasağı canlılann resim ve
heykellerine yorumlamışlardır. Yani cansız olan ağaçlar, dağlar ve diğer
cisimlerin resim ve heykellerin, bu yasağa girmediğini ifade etmişlerdir.
Nevevi bu
hadisin şerhinde şöyle der: 'Her hangi bir canlının resim veya heykelini çizmek
şiddetle haramdır ve büyük günahlardandır. Çünkü bu ve benzeri hadislerde
bunlar hakkında ağır tehdidIer buyurulmuştur. Anılan şekiller önemii maddelerle
veya önemsiz maddelerle yapılmasında, keza saygı duyulmak veya hakir
gösterilmek üzere yapılmasında bir fark yoktur. Her hali ile mutlaka haramdır.
Çünkü bunda Allah Teala'nın yaratıklarına benzetme vardır. Anılan resimler,
elbisede olsun, yaygı, para, kab, duvar üzerinde veya başka şeyde olsun fark
etmez. Fakat ağaç gibi cansız varlıklann resimlerini çizmekte bir sakınca
yoktur. Resim yapmanın hükmü budur.
Resimleri
edinmeye ve kullanmaya gelince, her hangi bir canlımn resmini duvara asmak,
giyilen elbise üzerinde bulundurmak gibi hakaret sayılmıyacak durumda kullanmak
ve edinmek haramdır. Eğer yere serilen yaygı veya yaslanılan yastık gibi bir
şey üzerinde olup hürmet edilmiyecek ve hor kullamlacak bir durumda ise bu tür
resimleri kullanmak haram değildir. Lakin böyle tahkir edilecek şekildeki bir
resim bulunduğu yere rahmet meleklerinin girip girmediği hususunda ihtilaf
vardır.
Yukarda
anlattığım hususlarda gölgesi olan şekiller ile gölgesi olmayan şekiller
arasında bir fark yoktur. Bu mesele hakkındaki görüşümüz budur. Mezhebimizin
görüşü de budur. Sahabiler, Tabiiler ve onlardan sonra gelen alimlerin
cumhurunun kavli de budur. Sevri, Ebu Hanife ve Malik ile diğer ilim ehlinin
mezhebi de budur.
Selef
alimlerden bazısı: Yasaklanan suretler, gölgesi olan şekillerdir. Gölgesiz
resimler için bir sakınca yoktur, demişler ise de bu görüş batıldır. Çünkü Peygamber
(s.a.v.)'ın itiraz ettiği resim bir perde üzerinde idi. Bunun gölgesiz olduğu
açıktır. Kaldı ki diğer bazı hadisler umumidir.
Zühri de:
Suretler hakkındaki yasak, umumidir. Böyle resimli bir şeyi kullanmak ve böyle
resimlerin bulunduğu eve girmek de yasaktır. Resim bir elbise üzerinde işleme
şeklinde olsun, başka şekilde olsun fark etmez, keza duvarda olsun, elbisede
olsun veya hor kullamlan bir yaygı üzerinde yahut hor görülmiyecek tarzda
bulundurulsun hepsi yasaktır. Çünkü hadisteki hüküm umumidir, demiştir.
Zühri'nin bu görüşü de kuvvetlidir.
Bazıları da:
Elbise üzerinde bulunan resimler yasak değildir. Duvarlar üzerinde olan
resimler ve heykeller ise yasaktır, demiştir.
Gölgesi bulunan
kısmın haramlığı ve bunu bozmanın gerekliliği üzerinde ilim ehIi icma etmiştir.
Kadı iyaz: Kız
çocuklann oyuncağı olan bebeklerin bu hükmün dışında olduğunu söylemiştir.
Çünkü bu hususa ruhsat veren hadisler vardır. Fakat İmam Malik, bir babanın kız
çocuğuna bebek almasının mekruhluğuna hükmetmiştir, demiştir." Nevevi'den
naklen verilen bilgi burada bitti.
Bebeklerle
ilgili geniş bilgi 1982 nolu hadis bölümünde verilmiştir.
Resim ve heykellerin
kesinlikle yasaklanmasının hikmeti putperestliği kökünden kazımaktır. İslamiyet
de bunu kesinlikle yasaklamıştır. Bu yüce dinde yobazlık, batıl itikad ve
Allah'tan başkasına tapmak yoktur.
BİR CANLININ
RESMİ YARIM İSE BU DA YASAK MI?
Abdurrahman
el-Cezeri, dört mezhebin fıkıh kitabının Hazar ve İbahat bölümünde özetle şöyle
der:
1. Hanefi
mezhebine göre bir canlının resmi, yaygı, yastık gibi hor ve hakir kullanılacak
bir şey üzerinde ise veya başsız gövde, yahut gövdesiz baş gibi yaşaması imkansız
noksan bir vücut durumunda ise bunu yapmakta veya kullanmakta bir sakınca
yoktur. Fakat yaşıyabilecek şekilde olur veya saygı duyulacak yüksekçe bir yere
konulursa caiz değildir. (Kullanılması da yapılması da aynı hükme tabidir.)
2. Şafii
mezhebine göre bir canlının resmini yapmak haramdır. Yapılan bir canlı şekli
gölgesiz olup yaygı yastık ve döşek gibi hor ve hakir kullanılacak bir şey
üzerinde ise veya gölgeli olup yaşıyamıyacak bir gövde noksanlığı var ise; bunu
bulundurmakta sakınca yoktur. Gölgesiz resim hor görülmiyecek ve hakir
kullanılmıyacak bir şey üzerinde ise. veya gölgeli olup yaşıyabilecek gövdeye
sahib ise kullanılması yasaktır.
3. Hanbeli
mezhebine göre bir canlının resmi hor kullanılacak yaygı ve yastık gibi bir
şeyin üzerinde olursa veya gölgeli olup başsız gövde, yahut gövdesiz baş gibi
yaşıyamıyacak durumda ise bunun yapılması ve kullanılması caizdir. Aksi
takdirde caiz değildir.
4. Maliki
mezhebinde canlıların resimleri gölgesiz olup hor kullanılacak bir şey üzerinde
ise sakıncalı değildir. Hor kullanıImıyacak bir şey üzerinde ise yine bir kavle
göre caiz değildir. Gölgeli olup yaşıyabilecek bir gövde şeklinde ise yine
haramdır. Yaşıyamıyacak bir gövde noksanlığı var ise haram değildir. Bu
mezhebin görüşüne ait bilgi uzunca izah istediği için bu kadarlık bilgi ile
yetinelim.
Hulasa
vesikalık fotoğraf veya insanın boy fotoğrafı hatıra olarak evde bulundurmanın
ve ihtiyaçlarda kullanmanın bir sakıncası olmadığını söylemek mümkündür. Fakat
bir boy fotoğrafını odaya asmak, yüksekçe bir şeyin üzerine koymak, keza her
hangi bir canlının tam fotoğrafını veya heykelini odanın bir yerine süs için ve
görülecek şekilde bırakmak caiz değildir. Bazı evler puthanelere benzer.
Odaların büfeleri ve duvarlan insan ve hayvanların boy fotoğrafları ve
heykelleri ile donatılmış vaziyette maalesef görülmektedir. Yukarda verdiğim
ilim ehlinin görüşleri karşısında buna son vermek gerekir. Cenab-ı Hak
müslümanlara şuur ihsan eylesin.